Nosferatu, eine Symphonie des Grauens (1922)

Αγγλικός τίτλος: Nosferatu, a Symphony of Horror
Ελληνικός Τίτλος: Νοσφεράτου, μια Συμφωνία Τρόμου
Κατηγορία: Τρόμου, Μυστηρίου, Φαντασίας
Σκηνοθεσία: Friedrich W. Murnau
Σενάριο: Bram Stoker (νουβέλα), Henrik Galeen (προσαρμογή σεναρίου)
Πρωταγωνιστούν: Max Schreck, Alexander Granach, Gustav von Wangenheim, Greta Schroder, Ruth Ladshoff
Μουσική: Hans Erdmann

Φωτογραφία: Fritz Arno Wagner, Günther Krampf

Χώρα Παραγωγής: Γερμανία

Χρώμα: Ασπρόμαυρη
Διάρκεια: 94 min

Πρόκειται για την πρώτη ταινία που βασίστηκε στο βιβλίο του Ιρλανδού συγγραφέα Bram Stoker (1847-1912) και ηρωοποίησε τον θρυλικό πλέον, κόμη Δράκουλα.
Το 1922 ο Γερμανός σκηνοθέτης F. W. Murnau, προσπάθησε χωρίς επιτυχία να εξαγοράσει τα πνευματικά δικαιώματα του βιβλίου από την χήρα σύζυγο του Stoker, η οποία πίστευε ότι κάποιοι επιτήδειοι ήθελαν να “βιάσουν” το έργο του άνδρα της.
Έτσι ο σκηνοθέτης, κάνοντας κάποιες πολύ μικρές αλλαγές στην ιστορία, που αφορούσαν ως επί το πλείστον κάποιες περιοχές στις οποίες διαδραματίζονται τα γεγονότα και αλλάζοντας τα ονόματα των ηρώων του βιβλίου, γυρίζει την ταινία δίχως την άδεια των κληρονόμων του συγγραφέα.
Ο κεντρικός ήρωας, αλλά και η ταινία, θα πάρει το όνομα «Νοσφεράτου».
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την ετυμολογία αυτού του ονόματος . Μία από αυτές υποστηρίζει ότι προέρχεται από το ελληνικό "νοσοφόρος" καθώς στην ταινία ο Νοσφεράτου, με τον ερχομό του στην Βρέμη, φέρνει μαζί του την πανούκλα.

Ο Χούτερ και η Έλεν ένα νεαρό ερωτευμένο ζευγάρι, ζει ευτυχισμένο στη Βρέμη. Ο Χούτερ εργάζεται στο κτηματομεσιτικό γραφείο του Κνοκ. Κάποια στιγμή ο Κνοκ  αναθέτει στον Χούτερ να ταξιδέψει στην Τρανσυλβανία, στα Καρπάθια όρη, προκειμένου να συναντήσει τον κόμη Ορλόκ, ο οποίος ενδιαφέρεται να αγοράσει σπίτι στην Γερμανική πόλη.
Ο Χούτερ ξεκινάει για το ταξίδι του αλλά πριν ακόμη φτάσει στο κάστρο του κόμη, αντιλαμβάνεται τον τρόμο των κατοίκων του κοντινού χωριού, οι οποίοι του δίνουν να διαβάσει ένα βιβλίο που αναφέρεται σε βρικόλακες. Ο νεαρός το βρίσκει πολύ διασκεδαστικό και ταυτόχρονα το χλευάζει.
Όταν φτάνει στο κάστρο και γνωρίζει από κοντά τον κόμη Ορλόκ, έκπληκτος διαπιστώνει ότι ο κόμης εμφανισιακά δεν έχει μεγάλη σχέση με άνθρωπο. Τα αυτιά του είναι μυτερά, το κρανίο του παραμορφωμένο και τα νύχια του μακριά, ενώ οι κινήσεις του είναι εφιαλτικά βραδύτατες.
 Όταν ο Ορλόκ βλέπει ένα φυλακτό του Χούτερ με τη φωτογραφία της όμορφης συζύγου του, της Έλεν, υπογράφει αμέσως τα συμβόλαια και έτσι γίνεται κάτοχος ενός σπιτιού στην Βρέμη.
Πολύ γρήγορα ο Χούτερ θα ανακαλύψει ότι με το συμβόλαιο αυτό που υπόγραψε ο κόμης, επέτρεψε να έρθει στην πόλη του ο τρόμος...

Ο ιδιοφυής Γερμανός σκηνοθέτης Friedrich W. Murnau, χρησιμοποιώντας ελάχιστα και “πρωτόγονα” τεχνολογικά μέσα, δημιουργεί ένα μεγάλο εξπρεσιονιστικό αριστούργημα και σηματοδοτεί την απαρχή για ένα πλήθος ταινιών που δημιουργήθηκαν μετέπειτα, με θέμα τον κεντρικό ήρωα της νουβέλας του Bram Stoker, τον κόμη Δράκουλα.
Αν και πριν του «Nosferatu» είχαν προϋπάρξει ταινίες οι οποίες βασιζόντουσαν πάνω στο υπερφυσικό και είχαν σαν στόχο τους να κάνουν τον θεατή να τρομάξει και να νιώσει φρίκη, καμία μέχρι τότε δεν τα είχε καταφέρει τόσο καλά.
Ο Murnau διαλέγει σαν πρωταγωνιστή του τον Max Schreck, έναν ηθοποιό με πολύ άσχημα χαρακτηριστικά από την φύση του. Με κατάλληλο μακιγιάζ, ψεύτικα νύχια, αυτιά και δόντια ο Schrek μεταμορφώνεται (για τα μέτρα της εποχής)σε ένα φρικιαστικό και τρομακτικό στην όψη πλάσμα.
Επίσης τρομακτική και καταθλιπτική είναι και η ατμόσφαιρα, αφού ο δημιουργός χρησιμοποιεί μια σειρά από εντυπωσιακές τοποθεσίες και σκηνικά, τα οποία εκμεταλλεύεται με τρόπο μοναδικό. Ο πύργος του κόμη στην Τρανσυλβανία, η πόλη της Βρέμης με την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και η ίδια η φύση, είναι μερικά από τα στοιχεία που δημιουργούν πίσω από την κάμερα μια υπέροχη αίσθηση του μεταφυσικού και του παράδοξου.
Οι σκοτεινοί λόφοι, τα αδιαπέραστα δάση, τα σύννεφα που προμηνύουν θύελλες και τα τεράστια κύματα, είναι κι αυτά μερικά στοιχεία που παίζουν σημαντικό ρόλο στα πλάνα της ταινίας και συμμετέχουν με τον τρόπο τους στην εξέλιξη της πλοκής, προμηνύοντας το κακό που πρόκειται να συμβεί.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σκηνή κατά την οποία ο Χούτερ πλησιάζει στον πύργο του κόμη και η φύση τριγύρω του αγριεύει. Άλλο παράδειγμα είναι η σκηνή που μόλις το καταραμένο πλοίο “Δημήτριος” βάζει πλώρη για τη Βρέμη έχοντας μόνο ένα επιβάτη πια, ο άνεμος θεριεύει και τα κύματα σηκώνονται ώστε να φτάσει πιο γρήγορα στον προορισμό του.
Επίσης η απεικόνιση πολλών τοπίων αποδίδονται με το αρνητικό του φιλμ έτσι ώστε να φαίνονται κάποιοι συμπληρωματικοί χρωματισμοί πέρα του ασπρόμαυρου.
Στα εσωτερικά γυρίσματα η κάμερα του Murnau επικεντρώνει στις σκιές και ειδικά στην περίπτωση του Όρλοκ το κάνει επανειλημμένες φορές, θέλοντας να τονίσει κάτι το εξωκοσμικό, κάτι το άυλο. Δεν είναι λίγα τα πλάνα στα οποία η σκιά του ηθοποιού δρα για λογαριασμό του ήρωα.
Βέβαια όπου χρειάζεται, υπάρχει και η ρεαλιστική απεικόνιση, για παράδειγμα, στις σκηνές που ο κόμης δαγκώνει τον Χούτερ.

Μετά την προβολή της ταινίας, το Μάρτιο του 1922, η Florence Stoker στράφηκε δικαστικώς κατά των παραγωγών της ταινίας και του σκηνοθέτη. Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν να κατασχεθεί το αρνητικό του φιλμ και όλα τα αντίγραφα να καταστραφούν. Ωστόσο, μερικά αντίγραφα διατηρήθηκαν και έτσι η ταινία διασώθηκε. Μετά από λίγα χρόνια η προβολή της συνεχίστηκε χωρίς προβλήματα στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου.
Σήμερα ο Murnau είναι πλέον αναγνωρισμένος σαν ένας απ' τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες όλων των εποχών, το «Nosferatu» έχει χαρακτηρισθεί σαν ταινία σταθμός και μνημείο του κινηματογράφου, ασκώντας με την πρωτοτυπία του και τον λυρισμό του μια μοναδική και αμετάβλητη γοητεία ακόμα και στις μέρες μας (χωρίς φυσικά να τρομάζει πια).
Το 1979 γυρίστηκε ένα αξιόλογο ριμέικ της ταινίας, Γερμανικής παραγωγής, σε σκηνοθεσία Werner Herzog, με τον τίτλο «Nosferatu, Phantom der Nacht» (ελληνικός τίτλος: «Νοσφεράτου - Ο Δράκουλας της Νύχτας») και πρωταγωνιστή τον Klaus Kinski.