The Exorcist (1973)

Ελληνικός Τίτλος: O Εξορκιστής
Κατηγορία: Θρίλερ, Τρόμου
Σκηνοθεσία: William Friedkin
Σενάριο: William Peter Blatty
Πρωταγωνιστούν: Ellen Burstyn, Max von Sydow, Lee J. Cobb, Linda Blair
Μουσική: Mike Oldfield (βασικό θέμα)
Φωτογραφία: Owen Roizman

Μοντάζ: Norman Gay, Evan Lottman

Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ
Χρώμα: Έγχρωμη
Διάρκεια: 122 min

Η ταινία βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του William Peter Blatty, το οποίο είναι εμπνευσμένο από ένα καταγεγραμμένο περιστατικό εξορκισμού που έγινε στο Μέριλαντ των ΗΠΑ το 1949, σε ένα δεκατετράχρονο αγόρι. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε το 1971. Τότε η κινηματογραφική εταιρία παραγωγής Warner Broτhers αγόρασε τα δικαιώματα του βιβλίου, προβλέποντας πολύ σωστά ότι αν το θέμα αυτό μεταφερόταν στην μεγάλη οθόνη θα μπορούσε να σημειώσει  επιτυχία. Την σκηνοθεσία ανέλαβε ο William Friedkin, ύστερα από την άρνηση των Stanley Kubrick και John Boorman. Ο μυθιστοριογράφος ανέλαβε να κάνει την προσαρμογή του σεναρίου.

Η Κρις είναι μία διάσημη Αμερικανίδα ηθοποιός. Είναι διαζευγμένη και ζει σε ένα ήσυχο προάστιο της Ουάσιγκτον, μαζί με την κόρη της, την Ρέιγκαν Μακνίλ. Οι δυο τους ζούνε μια όμορφη και ξένοιαστη ζωή μέχρι τη στιγμή που η μικρή Ρέιγκαν αρχίζει και παρουσιάζει κάποια ανεξήγητα συμπτώματα. Η συμπεριφορά της γίνεται αλλόκοτη και δίνει την εντύπωση ότι ασκούνται πάνω στο σώμα της υπερφυσικές δυνάμεις. Οι γιατροί στους οποίους απευθύνεται για βοήθεια η απελπισμένη μητέρα της, δεν μπορούν να βοηθήσουν, καθώς αδυνατούν να εξηγήσουν το φαινόμενο.
Τότε η Κρις παίρνει την απόφαση να ζητήσει τη βοήθεια της εκκλησίας και συγκεκριμένα συναντά τον πατέρα Καράς, που είναι παράλληλα και ψυχίατρος. Όταν ο τελευταίος αντικρίζει την Ρέιγκαν, συνειδητοποιεί ότι η νεαρή κοπέλα είναι δαιμονισμένη, έχοντας καταληφθεί από ένα τρομακτικό κακό πνεύμα. Τότε ο πατήρ Καράς αποφασίζει να ζητήσει τη βοήθεια του πάτερ Μέριν, ειδικού σε ζητήματα εξορκισμού, προκειμένου να απαλλάξουν το άτυχο κορίτσι από τον δαίμονα. Ο πατήρ Μέριν δέχεται και ο εξορκισμός αρχίζει...

Σκηνοθετικά ο Friedkin τα πάει περίφημα. Καταφέρνει και δημιουργεί απ’ την αρχή της ταινίας μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα εξελίσσοντας την ιστορία στα πλαίσια ενός ψυχολογικού θρίλερ και προετοιμάζοντας τον θεατή για το τι πρόκειται να επακολουθήσει. Καθώς η αφήγηση φτάνει στην κορύφωσή της, ο σκηνοθέτης εκμεταλλεύεται στο έπακρο τα οπτικά εφέ της εποχής και δημιουργεί αξεπέραστες σκηνές που σοκάρουν και τρομάζουν ακόμα μέχρι και σήμερα. Η περιστροφή του κεφαλιού της Ρέιγκαν, το αιωρούμενο κρεβάτι και η σκηνή κατά την οποία το νεαρό κορίτσι κατεβαίνει ανάποδα τα σκαλιά είναι μερικές από αυτές. Άλλες σκηνές άξιες λόγου είναι η θρυλική σκηνή του αυνανισμού με το σταυρό και η σκηνές κατά τις οποίες η δαιμονισμένη Ρέιγκαν ξεστομίζει πλήθος από αμίμητες, υβριστικές ατάκες.
Όλο το καστ είναι εξαιρετικό, αλλά ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την Linda Blair στο ρόλο της δαιμονισμένης Ρέιγκαν, που παρά το νεαρό της ηλικίας της καταφέρνει και επιδεικνύει απίστευτη υποκριτική ωριμότητα.
Η μουσική της ταινίας είναι γραμμένη από διάφορους καλλιτέχνες και ταιριάζει απόλυτα με την πλοκή και την ατμόσφαιρα. Το βασικό μουσικό θέμα είναι το κομμάτι «Tubular Bells» του Mike Oldfield, το οποίο μετά την κυκλοφορία της ταινίας στους κινηματογράφους έγινε επιτυχία παγκοσμίως.

Ο εξορκιστής είναι η πιο κερδοφόρα ταινία τρόμου όλων των εποχών, με προϋπολογισμό 12 εκατομμύρια δολάρια και εισπράξεις που ξεπερνούν τα 400 εκατομμύρια παγκοσμίως.
Το φιλμ εισέπραξε απροσδόκητα καλές κριτικές και ήταν υποψήφιο για δέκα βραβεία Όσκαρ στην 46η απονομή βραβείων το 1973, εκ των οποίων κέρδισε δύο: Καλύτερου Σεναρίου και Ήχου. Στις Χρυσές σφαίρες ήταν προτεινόμενο για 7 βραβεία, καταφέρνοντας να κερδίσει 4 από αυτά: Καλύτερης Δραματικής Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Β Γυναικείου Ρόλου στην Linda Blair και Καλύτερου Σεναρίου.
Το 2000 η ταινία προβλήθηκε εκ νέου με διάρκεια 11 λεπτά παραπάνω, αφού προστέθηκαν κάποιες σκηνές που στην πρώτη προβολή της είχαν κοπεί επειδή είχαν θεωρηθεί άκρως υπερβολικές.
Παραδόξως στην ταινία υπάρχει έντονο το ελληνικό στοιχείο, καθώς κατά το σενάριο ο πάτερ Καράς είναι ελληνικής καταγωγής. Πέρα από κάποιους ελληνικούς διαλόγους, ο Τίτος Βανδής εμφανίζεται στο ρόλο ενός θείου του παπά, η Βασιλική Μαλλιαρού υποδύεται την ηλικιωμένη μητέρα του, ενώ ακούγονται τα τραγούδια «Ιστορία μου, αμαρτία μου» της Ρίτας Σακελλαρίου και το «Παραμυθάκι μου» του Γιάννη Καλατζή.