The Birth of a Nation (1915)

Ελληνικός Τίτλος: Η Γέννηση Ενός Έθνους

Κατηγορία:  Ιστορική, Δράμα, Ρομαντική

Σκηνοθεσία: David Wark Griffith

Σενάριο: Thomas Dixon Jnr. (μυθιστόρημα), D.W. Griffith, Frank E. Woods (προσαρμογή σεναρίου)

Πρωταγωνιστούν: Lillian Gish, Mae Marsh, Henry B. Walthall, Miriam Cooper, Mary Alden

Μουσική: Joseph Carl Breil, D.W. Griffith

Φωτογραφία: G.W. Bitzer

Μοντάζ: D. W. Griffith  

Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ

Χρώμα: Ασπρόμαυρη

Διάρκεια: 190 min

Η ιστορία ξεκινάει λίγο πριν τον εμφύλιο πόλεμο το 1860 ακολουθώντας δύο επιφανής αμερικανικές οικογένειες: τους Βόρειους Stonemans και τους Νότιους Camerons. Ο Austin Stoneman είναι ένα ισχυρό μέλος του Κογκρέσου των ΗΠΑ, ενώ ο πατέρας Cameron ένας αξιοσέβαστος γιατρός στη Νότια Καρολίνα.

Ο Phil Stoneman και ο Ben Cameron, οι μεγαλύτεροι γιοι της κάθε οικογένειας αντίστοιχα, είναι παλιοί συμμαθητές από το σχολείο. Όταν ο Phil και ο νεώτερος αδελφός του Tod Stoneman επισκέπτονται τον Ben στη Νότια Καρολίνα, ο Phil ερωτεύεται την μεγαλύτερη αδελφή του Ben, Margaret Cameron, ενώ ο Ben ερωτεύεται την αδελφή του Stoneman, την Elsie Stoneman, βλέποντας μόνο μια φωτογραφία της.

Το ταξίδι των αδελφών Stoneman στο Νότο, διακόπτεται απότομα με την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου.

Μετά τον πόλεμο και την ήττα των Νοτίων, όπως όλοι οι Αμερικάνοι έτσι και οι δυο οικογένειες, μετρούν τις απώλειες και τις πληγές τους. Ακολουθεί η δολοφονία του προέδρου Abraham Lincoln και ο Austin Stoneman που έχει αποκτήσει μεγάλη δύναμη, θέλοντας να προωθήσει τα συμφέροντά του και να κερδίσει τους ψήφους των νέγρων του Νότου, στέλνει εκεί έναν δικό του άνθρωπο, τον μιγά Sila Lynch, για να ελέγχει την κατάσταση. Λίγο καιρό αργότερα κι ενώ οι νέγροι έχουν κατά κάποιο τρόπο πάρει την εξουσία του Νότου στα χέρια τους, μετακομίζει στην Καρολίνα και ο Austin, μετά από προτροπή του γιατρού για διαμονή σε πιο ήπιο κλίμα λόγω της εύθραυστης υγείας του.

Η κίνηση αυτή ενισχύει τα ειδύλλια ανάμεσα στον Phil και την Margaret, και μεταξύ Elsie και Ben. Όμως τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως θα τα ήθελαν οι τέσσερις νέοι αφού οι νέγροι της περιοχής, κάνοντας σε αρκετές περιπτώσεις κατάχρηση της ελευθερίας και της εξουσίας που τους δόθηκε, δημιουργούν πολλά προβλήματα στους λευκούς, με αποτέλεσμα την ίδρυση της Κου Κλουξ Κλαν, μιας μυστικής συμμορίας λευκών που επιθυμεί να ξαναγυρίσουν οι νέγροι στην δουλεία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα νέες αιματηρές συγκρούσεις και την απειλή της ρήξης της σχέσης μεταξύ του Ben και της Elsie, καθώς ο Ben ηγείται της Κου Κλουξ Κλαν και τα συμφέροντα του εναντιώνονται στα συμφέροντα του Austin Stoneman, του πατέρα της αγαπημένης του...

Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο μυθιστόρημα του Thomas Dixon Jnr. «The Clansman: A Historical Romance of the Ku Klux Klan» που δημοσιεύτηκε το 1905.

Πρόκειται για την πρώτη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου στην οποία εφαρμόστηκαν τεχνικές και καινοτομίες που καθιέρωσαν την τέχνη του σινεμά και χρησιμοποιούνται ακόμη και μέχρι σήμερα.

Σε όλες τις ταινίες που είχαν προηγηθεί του «The Birth of a Nation» οι κινηματογραφιστές τους είχαν σαν μοναδικό σκοπό την επίτευξη μιας λογικής αφηγηματικής συνέχειας, την απλή δηλαδή διήγηση μιας ιστορίας, με τα πλάνα αυστηρά τοποθετημένα στην χρονική τους σειρά, το ένα μετά το άλλο, και την κάμερα κολλημένη σαν να πρόκειται για την κινηματογραφική κάλυψη μιας θεατρικής παράστασης, χωρίς κάποιον ιδιαίτερο αισθητικό σκοπό.

Πρώτος ο Griffith, που δικαίως χαρακτηρίστηκε σαν “ο πατέρας του κινηματογράφου”, δημιούργησε τις βάσεις της κινηματογραφικής γλώσσας. Οι πρωτοποριακές κινήσεις της κάμερας, οι διαφορετικές γωνίες λήψης, τα πανοραμικά μακρινά, τα μέσα και κοντινά πλάνα, ο έλεγχος του φωτισμού ανάλογα με το θέμα της σκηνής και το διαδοχικό μοντάζ που επιτρέπει την ταυτόχρονη εξέλιξη της δράσης σε διαφορετικούς χώρους, είναι μόνο μερικές από τις τεχνικές που καθιερώθηκαν μετά την αναφερόμενη ταινία και έκαναν στην κυριολεξία τον κινηματογράφο “τέχνη”.

Επίσης, για πρώτη φορά απεικονίστηκαν στην οθόνη οι ψυχολογικές καταστάσεις των ηρώων και το σενάριο δεν αποτέλεσε απλά μια ιστορία με απλή αφηγηματική εξέλιξη, αλλά απέκτησε εκφραστική σημασία, με  πολύπλοκα νοήματα και ιδέες, που βάζουν τον θεατή στην διαδικασία της σκέψης και του δημιουργούν προβληματισμό.

Η εκπληκτικές σκηνές των μαχών, με την χρήση και την άρτια διεύθυνση χιλιάδων κομπάρσων, θεωρείται πραγματικά ένα μοναδικό για την εποχή επίτευγμα και δικαίως η ταινία χαρακτηρίζεται σαν προπομπός όλων των επικών παραγωγών που ακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες αλλά και σημείο αναφοράς όλων των σύγχρονων κινηματογραφιστών.

Πρωταγωνίστρια της ταινίας -ανάμεσα σε ένα πολύ πλούσιο και εξαιρετικό καστ- μια από τις αγαπημένες σταρ του βωβού κινηματογράφου και του Griffith, η εικοσιδυάχρονη τότε Lillian Gish, στο ρόλο της Elsie Stoneman, της νεαρής από το Βορά που βρίσκεται διχασμένη ανάμεσα στις ιδέες και τα συμφέροντα του πατέρα της και στην φωνή της καρδιάς της.

Στην ταινία αυτή για πρώτη φορά προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των ρόλων που απαιτούσαν έγχρωμους ερμηνευτές, εγκαινιάστηκε το να παίζουν λευκοί ηθοποιοί βαμμένοι μαύροι αντί για αυθεντικούς νέγρους, κάτι που διατηρήθηκε και για αρκετά χρόνια μετά στις περισσότερες περιπτώσεις των βωβών ταινιών που υπήρχε τέτοια απαίτηση.

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν το 1914. Η ταινία βγήκε εκτός προϋπολογισμού κοστίζοντας το αστρονομικό ποσό για την εποχή της, των 112,000 δολαρίων, ένα ποσό που ισοδυναμεί στις μέρες μας με 2,5 εκατομμύρια.

Προβλήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1915 με αρχικό τίτλο εκείνον του μυθιστορήματος του Dixon, δηλαδή «The Clansman». Λίγο αργότερα όμως ο Griffith, θεωρώντας ότι οι Η.Π.Α. γεννήθηκαν μέσα από τα συντρίμμια του Αμερικανικού Εμφυλίου, άλλαξε τον τίτλο της ταινίας του σε αυτόν που καθιερώθηκε και είναι γνωστή μέχρι σήμερα: «The Birth of a Nation» (Η Γέννηση ενός Έθνους).

Η εμπορική της επιτυχία ήταν τεράστια, αφού την παρακολούθησαν στην Αμερική κατά τον πρώτο χρόνο της προβολής της 1,000,000 θεατές, ενώ οι εισπράξεις της παγκοσμίως έφτασαν τα 10,000,000 δολάρια, ένα ρεκόρ που καταρρίφτηκε 25 χρόνια αργότερα από το «Gone with the Wind».

Όμως παρά το γεγονός αυτό και παρά το γεγονός ότι όλοι παραδέχτηκαν ότι επρόκειτο για μια μεγαλειώδης παραγωγή, προκάλεσε μεγάλη αμφισβήτηση, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και έλαβε πολύ αυστηρές κριτικές καθώς στο δεύτερο μισό της, προώθησε την ιδέα της υπεροχής της λευκής φυλής, απεικονίζοντας τους «ιππότες» της Κου Κλουξ Κλαν ως ήρωες, δικαιολογώντας στο απόλυτο τις ενέργειές τους.

Η Ένωση της Προώθησης των Δικαιωμάτων των Μαύρων διαμαρτυρήθηκε αμέσως μετά την πρεμιέρα της ταινίας δημοσιεύοντας άρθρα στον τύπο, που καταδίκαζαν την ταινία για ιστορικές ανακρίβειες.

Η προβολή της ταινίας προκάλεσε αντιδράσεις και εξεγέρσεις στη Βοστώνη, τη Φιλαδέλφεια και άλλες μεγάλες πόλεις των Η.Π.Α., ενώ σε άλλες πόλεις όπως το Σικάγο και το Κάνσας Σίτι απαγορεύτηκε η προβολή της. Η ταινία ώθησε πολλούς θερμόαιμους λευκούς να δημιουργήσουν συμμορίες και να επιτίθενται σε νέγρους άνευ λόγου και αιτίας.

Το «The Birth of a Nation» έλαβε έντονη αμφισβήτηση και από τους ιστορικούς της εποχής του, οι οποίοι κατηγόρησαν τον Griffith σχετικά με τον τρόπο που αφηγείται τα γεγονότα, υποστηρίζοντας την αφοσίωση και την προσφορά των Αφρο-αμερικανών κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και της ανασύστασης του κράτους που ακολούθησε. Οι ιστορικοί του σήμερα υποστηρίζουν αυτήν την άποψη.

Ο Griffith προσπαθώντας να εξιλεωθεί για όλα αυτά, γυρίζει την επόμενη χρονιά την «Μισαλλοδοξία» μια ταινία που το θέμα της καταδικάζει τις προκαταλήψεις (ίσως η καλύτερη βωβή ταινία που έχει γυριστεί) και τέσσερα χρόνια αργότερα το «Broken Blossoms» (Σπασμένο Κρίνο), όπου πρώτη φορά στην ιστορία του κινηματογράφου, παρουσιάζεται η ερωτική ιστορία ενός μαύρου με μια λευκή γυναίκα.

Σήμερα η ταινία, κρατώντας μια σημαντικότατη θέση στην ιστορία της 7^ης τέχνης και χωρίς κανείς να αμφισβητεί ότι πρόκειται για ένα κινηματογραφικό μεγαλούργημα, βρίσκεται στην 44η θέση στη λίστα με τις σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών του Ινστιτούτου Αμερικανικού Κινηματογράφου (AFI).