The Grapes of Wrath (1940)

Ελληνικός Τίτλος: Τα Σταφύλια της Οργής
Κατηγορία: Δράμα
Σκηνοθεσία: John Ford
Σενάριο: John Steinbeck (Μυθιστόρημα), Nunnally Johnson (Προσαρμογή Σεναρίου)
Πρωταγωνιστούν: Henry Fonda, Jane Darwell, John Carradine
Μουσική: Alfred Newman
Φωτογραφία: Gregg Toland
Μοντάζ: Robert Simpson
Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ
Χρώμα: Ασπρόμαυρη
Διάρκεια: 129min

Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο ομώνυμο αριστουργηματικό μυθιστόρημα του βραβευμένου με Πούλιτζερ αμερικανού συγγραφέα John Steinbeck, που εκδόθηκε το 1939 και αναφέρεται στην εκμετάλλευση και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι φτωχοί αγρότες της Αμερικής, και στον αγώνα που έδωσαν για ένα καλύτερο αύριο, στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, στις αρχές της δεκαετίας του 1930, αμέσως μετά το μεγάλο κραχ του 1929.
Το βιβλίο του Steinbeck προκάλεσε μεγάλη αίσθηση την εποχή που κυκλοφόρησε αποσπώντας εξαιρετικούς επαίνους αλλά και δριμείς κριτικές ταυτόχρονα, με πολλούς υποστηρικτές του καπιταλισμού να το χαρακτηρίζουν «κομμουνιστική προπαγάνδα» και ως ένα «επικίνδυνα ανατρεπτικό έντυπο» που αναφέρει «ασύστολα ψέματα». Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, η εταιρία παραγωγής 20th Century Fox πραγματοποίησε τα γυρίσματα της ταινίας με τον παραπλανητικό τίτλο «Λεωφόρος 66», που αναφέρεται στο όνομα της κεντρικής λεωφόρου των ΗΠΑ που οδηγεί στην Καλιφόρνια.
Ο John Ford ανέλαβε την σκηνοθεσία, ενώ ο σεναριογράφος Nunnally Johnson επιμελήθηκε την προσαρμογή του σεναρίου, ακολουθώντας κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος πιστά, το λογοτεχνικό κείμενο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μία συγκινητική ταινία η οποία μέσα από τα δεινά και τις περιπέτειες που έζησε μία αγροτική οικογένεια, παρουσιάζει με απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον απλό αμερικάνικο λαό, την δεκαετία του ’30.

Ο Tom Joad, ένας κατάδικος με επτάχρονη κάθειρξη για έναν φόνο που διέπραξε ενώ βρισκόταν σε αυτοάμυνα, αποφυλακίζεται με αναστολή και επιστρέφει στο πατρικό του στην Οκλαχόμα για να δει τους γονείς του.
Στον δρόμο συναντά έναν παλιό γνωστό του, τον πρώην πλανόδιο ιεροκήρυκα Jim Casy και μαζί θα συνεχίσουν για το οικογενειακό αγρόκτημα του Tom.
Όταν θα φτάσουν εκεί θα βρουν το σπίτι εγκαταλελειμμένο και ο μόνος άνθρωπος που συναντούν είναι ένας γείτονας, ο Muley Graves, ο οποίος και τους εξιστορεί τον τρόπο με τον οποίο οι αγρότες της περιοχής αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, υπό την πίεση των κεφαλαιούχων γαιοκτημόνων.
Στην συνέχεια ο Tom και ο Casy, βρίσκουν την οικογένεια του πρώτου στο σπίτι ενός θείου του.  Κι ενώ η χαρά όλων των μελών της οικογενείας είναι μεγάλη που βλέπουν τον Tom, του εξηγούν την κατάσταση και του ανακοινώνουν πως ετοιμάζονται να αναχωρήσουν για την Καλιφόρνια όπου εκεί λέγεται πως υπάρχουν άφθονες θέσεις εργασίας.
Τα ξημερώματα της επόμενης μέρας, 12 άτομα επιβιβάζονται μαζί με το βιος τους σε ένα παλιό φορτηγό για να κάνουν το μακρύ ταξίδι στη γη της επαγγελίας, την Καλιφόρνια. Ανάμεσά τους, βρίσκεται να τους ακολουθεί και ο Casy.
Το ταξίδι τους αποδεικνύεται ιδιαίτερα επίπονο και κατά την διάρκειά του πεθαίνει ο ηλικιωμένος παππούς του Tom, που είχε ακολουθήσει με το ζόρι καθώς ο ίδιος, δεν ήθελε να αποχωριστεί την γη που γεννήθηκε.
Όταν τελικά φτάνουν στον προορισμό τους, τούς περιμένει η απογοήτευση αφού διαπιστώνουν ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως περίμεναν να τα βρουν καθώς κι εκεί, συναντούν φτώχεια και ανέχεια στα πρόσωπα χιλιάδων εσωτερικών μεταναστών που ακολούθησαν τις φιλοδοξίες τους, και το ίδιο όνειρο για ένα καλύτερο μέλλον...

Ο John Ford, χρησιμοποιώντας όλη την σκηνοθετική του ευφυΐα κινηματογραφεί μουντά, μελαγχολικά με σκοτεινά εσωτερικά κάδρα και άγρια πλάνα της αμερικανικής υπαίθρου που απεικονίζουν έρημες πεδιάδες, συννεφιασμένους ουρανούς, λασπωμένους δρόμους και άλλα παρόμοια σκηνικά, προσδίδοντας έτσι στην ταινία, έντονη μελαγχολία και μιζέρια. Φυσικά μεγάλη συνδρομή σε αυτό έχει και ο οπερατέρ - υπεύθυνος φωτογραφίας, Gregg Toland, ο οποίος για την κινηματογράφηση χρησιμοποίησε αρκετές πρωτότυπες για την εποχή τεχνικές όπως, φωτισμούς από κεριά κλπ.
Οι ερμηνείες σχεδόν από όλο το καστ, είναι υπέροχες· ωστόσο αυτές που πραγματικά ξεχωρίζουν είναι του Henry Fonda στον ρόλο του Tom, ένας από τους καλύτερους ρόλους της καριέρας του, και της έξοχης Jane Darwell, που υποδύεται της μητέρα του.
Οι διάλογοι είναι εξαιρετικοί, θυμίζοντας σε αρκετά σημεία κείμενα από την Αγία Γραφή, ενώ σε κάποιες άλλες περιπτώσεις προσδίδουν στην ταινία έναν έντονο “αριστερισμό”.
Τέλος, στα συν της ταινίας πρέπει να αναφερθεί και η πολύ όμορφη μουσική επένδυση από τον Alfred Newman, και σε μια μουσική διασκευή του παραδοσιακού αμερικάνικου τραγουδιού “Red River Valley”.

Κάνοντας πρεμιέρα στις 24 Ιανουαρίου του 1940, το «The Grapes of Wrath» έτυχε ευνοϊκής υποδοχής από το κοινό και τους κινηματογραφικούς κριτικούς, αλλά ταυτόχρονα έγινε και δέκτης πυρών από αρκετούς πολέμιους, κυρίως λόγω του αριστερού πολιτικού του χαρακτήρα.
Την βραδιά της απονομής των Όσκαρ του 1941, διεκδίκησε επτά βραβεία από τα οποία απέσπασε τα δύο: Καλύτερης Σκηνοθεσίας (John Ford) και Καλύτερου Β’ Γυναικείου Ρόλου (Jane Darwell). Οι άλλες πέντε υποψηφιότητες ήταν στις κατηγορίες Καλύτερης Ταινίας, Α’ Ανδρικού Ρόλου (Henry Fonda) Καλύτερου Σεναρίου (Nunnally Johnson), Ήχου και Μοντάζ.
«Τα Σταφύλια της Οργής» για πολλά χρόνια θεωρούταν ως η μεγαλύτερη αμερικανική ταινία, μέχρι που εκθρονίστηκε από το «Citizen Kane» του Orson Welles.
Σήμερα, εντάσσεται σε πολλές λίστες των δέκα καλύτερων ταινιών στην ιστορία του αμερικανικού κινηματογράφου ενώ υπήρξε μία από τις πρώτες ταινίες που χαρακτηρίστηκε από το Μητρώο Αμερικανικού Κινηματογράφου της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, ως ταινία “σημαντικής αισθητικής και πολιτιστικής αξίας”.