Ben-Hur (1959)

Ελληνικός Τίτλος: Μπεν Χουρ
Κατηγορία: Περιπέτεια, Δράμα, Ιστορική
Σκηνοθεσία: William Wyler
Σενάριο: Lew Wallace (Μυθιστόρημα), Karl Tunberg (Προσαρμογή Σεναρίου)
Πρωταγωνιστούν: Charlton Heston, Stephen Boyd, Jack Hawkins, Haya Harareet, Hugh Griffith
Μουσική: Miklos Rozsa
Φωτογραφία: Robert Surtees
Μοντάζ: John D. Dunning, Ralph E. Winters
Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ
Χρώμα: Έγχρωμη
Διάρκεια: 212 min

Αδιαμφισβήτητα το «Ben-Hur» είναι μια ταινία που μπορεί να χαρακτηριστεί συνώνυμο με τον όρο “Κινηματογραφικό Έπος”. Τα χρόνια προετοιμασίας πριν την έναρξη των γυρισμάτων, που έγιναν στην Ρώμη στα Cinecittà Studios με την χρήση περίπου 300 διαφορετικών εξωτερικών σκηνικών, οι χιλιάδες κομπάρσοι, τα άλλα τόσα κοστούμια και το τεράστιο κόστος παραγωγής που έφτασε τα 15 εκατομμύρια δολάρια το 1959 (υπήρξε η πιο ακριβή παραγωγή μέχρι τότε), είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που το αποδεικνύουν αυτό εμπράκτως.

Το σενάριο βασίζεται στο μυθιστόρημα «Ben-Hur: A Tale of the Christ», το οποίο γράφτηκε το 1880, από τον Lew Wallace. Ωστόσο, η ταινία αυτή δεν υπήρξε η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου. Η πρώτη μεταφορά έγινε με μία 15λεπτη εκδοχή το 1907 και είχε τον τίτλο «Ben-Hur», ενώ το 1925 έγινε και μια δεύτερη (μεγάλου μήκους αυτή τη φορά) που έφερε τον τίτλο του βιβλίου, «Ben-Hur: A Tale of the Christ» σε σκηνοθεσία Fred Niblo, η οποία μάλιστα, θεωρείται ως μια από τις καλύτερες παραγωγές του βωβού κινηματογράφου. Τόσο η ταινία του 1925, όσο και αυτή του 1959 προήλθαν από την ίδια εταιρεία παραγωγής την MGM. Η πρώτη ταινία, πιο πιστή στο βιβλίο του Wallace, επικεντρώνεται λίγο περισσότερο σε σχέση με την μεταγενέστερη της, εν λόγω ταινία, σε γεγονότα που αφορούν την ζωή του Ιησού Χριστού.
Βέβαια, και αυτή η ταινία μπορεί να χαρακτηρισθεί ως θρησκευτική, αφού σε μερικές μικρές στιγμές μέσα στην πορεία του Ben-Hur, εμφανίζεται διακριτικά ο Ιησούς Χριστός, παρά το γεγονός του ότι όπως εξελίσσεται η ιστορία θα μπορούσε κάλλιστα ο σεναριογράφος να μην αναφέρει τίποτα που να έχει σχέση με τη θρησκεία -άλλωστε το θέμα της ταινίας εστιάζει κυρίως στον πρωταγωνιστή. Όμως, η παρουσία του Θεανθρώπου δίπλα στον ήρωα είναι ένα θετικό στοιχείο και προκαλεί συγκίνηση.
Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι στην αρχή της ταινίας, πριν το άνοιγμα των τίτλων, το χαρακτηριστικό σήμα της MGM, το λιοντάρι που βρυχάται, εμφανίζεται “μη θορυβώδης”  καθώς οι υπεύθυνοι θεώρησαν ότι το αντίθετο θα δημιουργούσε λανθασμένη διάθεση για την ιερή και ευαίσθητη σκηνή της Θείας Γέννησης, με την οποία ξεκινάει το φιλμ.

Ο νεαρός Judah Ben-Hur (Charlton Heston), ζει στην Ιερουσαλήμ απολαμβάνοντας μια άνετη ζωή, καθώς είναι γόνος πλούσιας εβραϊκής οικογένειας, αλλά και αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού.
Το 26 μ.Χ. την εποχή που πρόκειται να γίνει η αλλαγή του Ρωμαίου κυβερνήτη της περιοχής, φτάνει στην πόλη ο αρχηγός της Ρωμαϊκής φρουράς, ο Messala (Stephen Boyd).
Ο Judah και ο Messala ήταν παιδικοί φίλοι και αρχικά χαίρονται για την επανασύνδεσή τους, αφού είχαν να ειδωθούν χρόνια. Σύντομα όμως, οι διαφορετικές απόψεις τους στην πολιτική θα επιφέρουν ρήξη στις σχέσεις τους. Ο Messala πιστεύει στο μεγαλείο της Ρώμης, ενώ ο Judah είναι αφοσιωμένος στην πίστη του και στους Ιουδαίους.
Την ημέρα της άφιξης του νέου κυβερνήτη, ο Judah με την μητέρα του και την αδερφή του, παρακολουθούν από την οροφή του σπιτιού τους την παρέλαση που γίνεται προς τιμή του. Ξαφνικά, ένα κεραμίδι θα ξεκολλήσει από την οροφή, θα πέσει και θα ξαφνιάσει το άλογο του κυβερνήτη, με αποτέλεσμα να τον πετάξει κάτω και παραλίγο να τον σκοτώσει. Ο Messala, παρόλο ότι γνωρίζει ότι πρόκειται για ατύχημα, θα καταδικάσει προς παραδειγματισμό τον Judah, στέλνοντάς τον ως σκλάβο στις γαλέρες και θα φυλακίσει τη μάνα και την αδερφή του.
Τρία χρόνια μετά από αυτό το συμβάν, ο Judah βρίσκεται ακόμη ως σκλάβος στις γαλέρες. Σε μια ναυμαχία ο Judah θα σώσει την ζωή του διοικητή του στόλου, Quintus Arrius (Jack Hawkins). Oι Ρωμαίοι θα κερδίσουν τη ναυμαχία αυτή και ο Arrius θα γυρίσει με μεγάλες τιμές στη Ρώμη, με τον Judah στο πλευρό του. Εκεί θα δοθεί χάρη στον Judah και o Arrius θα τον δεχθεί ως θετό γιο του.
Ελεύθερος ξανά ο Judah, θα μάθει τον ρωμαϊκό τρόπο ζωής και θα γίνει πρωταθλητής στις αρματοδρομίες. Ωστόσο, μην έχοντας ξεχάσει την μάνα του, την αδελφή του και όλες τις κακουχίες που πέρασε τα τελευταία χρόνια εξ αιτίας του Messala, αποφασίζει να γυρίσει στην Ιουδαία για να πάρει την εκδίκησή του...

Ο «Ben-Hur» έκανε πρεμιέρα στο Loew's State Theatre στη Νέα Υόρκη, στις 18 Νοεμβρίου του 1959 και επικροτήθηκε θερμά από κοινό και κριτικούς, σημειώνοντας τεράστια καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Αυτό ήταν απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο, αφού όλα στην ταινία ήταν άρτια.
Ο Charlton Heston, είναι υποδειγματικός, σ’ έναν από τους καλύτερους ρόλους της καριέρας του. Εξίσου υπέροχοι είναι και οι υπόλοιποι ηθοποιοί που απαρτίζουν το καστ.
Η σκηνοθεσία αριστουργηματική, το σενάριο υπέροχο, η μουσική, η φωτογραφία, το μοντάζ , τα κοστούμια, τα σκηνικά, όλα προσεγμένα στην παραμικρή λεπτομέρεια, συνθέτουν μια υπερπαραγωγή που ακόμα και σήμερα θεωρείται ως την κορωνίδα του κινηματογραφικού υπερθεάματος.
Δύο από τις πολλές κλασικές σκηνές της ταινίας, είναι η σκηνή της ναυμαχίας με τις Ρωμαϊκές γαλέρες και η θρυλική πλέον σεκάνς της αρματοδρομίας, γυρισμένη στο μεγαλύτερο εξωτερικό σκηνικό που στήθηκε πότε και προσδίδει μια αυθεντικότητα στην αναπαράσταση της εποχής, πράγμα που πολύ δύσκολα ξανασυναντάμε, όσο και αν έχει εξελιχτεί η τεχνολογία.

Βραβεύτηκε με 11 Όσκαρ, δημιουργώντας ένα ρεκόρ που το ισοφάρισε 40 χρόνια αργότερα ο «Τιτανικός» του James Cameron και λίγο αργότερα, το 2003, η ταινία «The Lord of the Rings: The Return of the King».
Συγκεκριμένα, κέρδισε :
 - Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας
 - Καλύτερης Σκηνοθεσίας (William Wyler)
 - Α' Ανδρικού Ρόλου (Charlton Heston)
 - Β' Ανδρικού Ρόλου (Hugh Griffith)
 - Καλύτερου Ήχου (Franklin Milton)
 - Καλύτερης Μουσικής Επένδυσης (Miklos Rozsa)
 - Καλύτερου Μοντάζ (John D. Dunning, Ralph E. Winters)
 - Καλύτερων Ειδικών Εφέ (A. Arnold Gillespie, Robert MacDonald, Milo B. Lory)
 - Καλύτερης Έγχρωμης Φωτογραφίας (Robert Surtees)
 - Καλύτερων Κοστουμιών (Elizabeth Haffenden)
 - Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης (Edward Carfagno, William Horning, Hugh Hunt)
ενώ είχε άλλη μια υποψηφιότητα, αυτή του Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου.
Κέρδισε επίσης τρεις Χρυσές Σφαίρες: Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας, Καλύτερου Β’ Ανδρικού Ρόλου (Stephen Boyd) και τιμήθηκε με ένα ειδικό βραβείο για την σκηνή της αρματοδρομίας, ενώ ο Charlton Heston ήταν υποψήφιος για την Χρυσή Σφαίρα Α’ Ανδρικού Ρόλου.
Η ταινία επίσης κέρδισε το βραβείο BAFTA Καλύτερης Ταινίας και διακρίθηκε σε πλήθος άλλους μικρότερους διαγωνισμούς.