One Flew Over the Cuckoo's Nest (1975)

Ελληνικός Τίτλος: Στη Φωλιά του Κούκου
Κατηγορία: Δράμα
Σκηνοθεσία: Milos Forman
Σενάριο: Ken Kesey (μυθιστόρημα), Lawrence Hauben, Bo Goldman
Πρωταγωνιστούν: Jack Nicholson, Louise Fletcher, Michael Berryman
Μουσική: Jack Nitzsche

Φωτογραφία: Haskell Wexler

Μοντάζ: Sheldon Kahn, Lynzee Klingman

Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ

Χρώμα: Έγχρωμη
Διάρκεια: 133 min

Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο πολυσυζητημένο και εξαιρετικά δημοφιλές, ομότιτλο μυθιστόρημα του Ken Kesey που εκδόθηκε το 1962. Ένα μυθιστόρημα που κατά κύριο λόγο βασίστηκε στις εμπειρίες που είχε αποκομίσει ο συγγραφέας το διάστημα που εργαζόταν ως υπάλληλος σε μια ψυχιατρική κλινική. Όσο για τους χαρακτήρες του, βασίστηκαν κι αυτοί σε μεγάλο βαθμό σε υπαρκτά πρόσωπα.
Για πρώτη φορά το βιβλίο διασκευάστηκε για το Broadway από τον Dale Wasseman και ανέβηκε στο σανίδι το 1963 με πρωταγωνιστή τον Kirk Douglas. Ο ηθοποιός τότε  αγόρασε τα δικαιώματά του βιβλίου προκειμένου να το μεταφέρει στην μεγάλη οθόνη, κανένα όμως στούντιο δεν πείθεται να τον χρηματοδοτήσει. Πολλά χρόνια μετά ο Douglas μεταφέρει τα δικαιώματα του έργου στον γιο του Michael, ο οποίος θα καταφέρει να πείσει το Saul Zaentz να αναλάβουν από κοινού την παραγωγή της ταινίας, με σκηνοθέτη τον Τσέχο Milos Forman.

Όρεγκον 1963. Ο Ραντλ Πάτρικ Μακ Μέρφι, ένας περιθωριακός τύπος που εκτίει μικρή ποινή φυλάκισης, μεταφέρεται σε ψυχιατρική κλινική προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση της ψυχικής του υγείας. Ο Μακ Μέρφι ελπίζει πως εκεί θα περάσει τους τελευταίους μήνες της ποινής του σε ένα περιβάλλον πιο ήρεμο και αποφεύγοντας τη σκληρή δουλειά της φυλακής. Η πτέρυγα που νοσηλεύεται ο Μακ Μέρφι διευθύνεται από την Μίλντρεντ Ρέιτσεντ, μια σκληρή και άκαμπτη νοσοκόμα, η οποία χρησιμοποιεί ανορθόδοξες ιατρικές μεθόδους προκειμένου να υποτάξει και να ταπεινώσει τους ασθενείς της, διατηρώντας τους σε μία κατάσταση αποχαύνωσης και φόβου.
Η σχέση του αρχικά αδιάφορου Μακ Μέρφι με τους υπόλοιπους ασθενείς αρχίζει να αποκτά βάθος και ουσία καθώς προσπαθεί να τους βγάλει από το τέλμα στο οποίο βρίσκονται. Αυτό όπως είναι αναμενόμενο, τον φέρνει σε σύγκρουση με τη νοσοκόμα Ρέιτσεντ κι ένας ψυχολογικός πόλεμος ξεσπάει ανάμεσά τους...

Ο Milos Forman αποδείχθηκε ο ιδανικός σκηνοθέτης για την συγκεκριμένη ταινία. Χειρίζεται ένα λεπτό κοινωνικό ζήτημα με μεγάλο σεβασμό. Αντισυμβατικός και τολμηρός  προσεγγίζει το αντικείμενο με ένα εντελώς παράδοξο χιούμορ, το οποίο όμως καταφέρνει να ελέγχει τόσο καλά ώστε όχι μόνο να μην ενοχλεί αλλά να λειτουργεί κιόλας θετικά υπέρ του δράματος.
Ο Forman χρησιμοποιώντας αρκετό ρεαλισμό, φτιάχνει μια ταινία τελείως αλληγορική. Το θέμα του κατά βάθος δεν είναι οι συνθήκες διαβίωσης στο ίδρυμα ή ο αναποτελεσματικός τρόπος θεραπείας των ασθενών. Το θέμα του είναι η φυλάκιση του ελεύθερου πνεύματος, η καταστρατήγηση της ελεύθερης βούλησης και η ισοπέδωση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Βλέπουμε την αποχαύνωση που ασκεί η τηλεόραση και τα άλλα μέσα ψυχαγωγίας, την εξάρτηση από τα ηρεμιστικά φάρμακα προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σκληρή πραγματικότητα και την αδυναμία των τροφίμων να αναλάβουν το βάρος της διαχείρισης του εαυτού τους. Μάλιστα κάποιοι απ’ αυτούς βρίσκονται εκεί με τη θέλησή τους, παραδομένοι στην ασφάλεια του συστήματος και στη συνήθεια του προγράμματος, προκειμένου να γλιτώσουν από το άγχος της ανάληψης των ευθυνών τους.
Ο σκηνοθέτης δεν χρησιμοποιεί ηθικοπλαστικά μηνύματα, ούτε άλλες μεθόδους για να πει αυτό που θέλει. Εστιάζει στους χαρακτήρες των ηρώων και στις προσωπικότητές τους. Ορισμένες σκηνές της ταινίας έχουν ένα νόημα τόσο βαθύ που συγκλονίζουν και τον πιο αδαή θεατή.
Το φιλμ γυρίστηκε σε μία αληθινή ψυχιατρική κλινική, το Damasch State Mental Hospital of Salem στο Oregon και μάλιστα στους ρόλους των κομπάρσων χρησιμοποιήθηκαν πραγματικοί ασθενείς, τρόφιμοι της κλινικής.

Για τους χαρακτήρες μιας τόσο αντισυμβατικής ταινίας χρειαζόντουσαν ηθοποιοί με πολύ δυνατές υποκριτικές δυνατότητες. Η επιλογή που έγινε ήταν ολόσωστη κι έτσι το αποτέλεσμα και σε αυτόν τον τομέα είναι εξαιρετικό.
Τον πρωταγωνιστικό ρόλο ανέλαβε ο Jack Nicholson. Ο μεγάλος ηθοποιός έβαλε κυριολεκτικά το ρόλο μέσα στο πετσί του και εμπλουτίζοντάς τον με ένα σωρό αυτοσχεδιασμούς, έδωσε μια ερμηνεία αξέχαστη και κέρδισε μία πλειάδα σημαντικών διεθνών βραβείων: Academy Award, BAFTA Award, Golden Globe, National Board of Review Award, National Society of Film Critics Award, New York Film Critics Circle Award.
Εκπληκτική είναι και η Louise Fletcher στον ρόλο της σκληρής και ανέκφραστης νοσοκόμας Ρέιτσεντ. Ρόλος που της χάρισε Όσκαρ ερμηνείας.
Ο Brad Dourif στον ρόλο του Μπίλλυ, ήταν κι αυτός υποψήφιος για Όσκαρ ερμηνείας δεύτερου ρόλου. Εξαιρετικοί στους δεύτερους ρόλους είναι και οι Will Sampson, Christopher Lloyd, Sydney Lassick, William Redfield και Danny De Vito.

Η ταινία έλαβε διθυραμβικές κριτικές, σημείωσε τεράστια εμπορική επιτυχία και σάρωσε τα βραβεία διεθνώς. Προτάθηκε για εννιά Όσκαρ συνολικά και κατάφερε τη βραδιά της 48ης απονομής, να κερδίσει τα πέντε πιο σημαντικά: Καλύτερης σκηνοθεσίας, Καλύτερης ταινίας, Σεναρίου, Καλύτερης ανδρικής και Καλύτερης γυναικείας ερμηνείας, ένα επίτευγμα που μέχρι τότε κατείχε από το 1934 η ταινία του Frank Capra “It Happened One Night”. Επίσης βραβεύτηκε με έξι Χρυσές Σφαίρες και πλήθος άλλων βραβείων.