Zerkalo (1975)


Αγγλικός Τίτλος: The Mirror
Ελληνικός Τίτλος: Ο Καθρέφτης
Κατηγορία: Βιογραφική, Δράμα, Ιστορική
Σκηνοθεσία: Andrei Tarkovsky
Σενάριο: Aleksandr Misharin, Andrei Tarkovsky
Πρωταγωνιστούν: Margarita Terekhova, Oleg Yankovskiy, Filipp Yankovsky, Ignat Daniltsev
Μουσική: Eduard Artemyev
Φωτογραφία: Georgi Rerberg
Μοντάζ: Lyudmila Feiginova
Χώρα Παραγωγής: Σοβιετική Ένωση
Χρώμα: Ασπρόμαυρη - Έγχρωμη
Διάρκεια: 107 min


Η ταινία είναι ένας συνδυασμός έγχρωμων κι ασπρόμαυρων εικόνων σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους, υπέροχα πλάνα που απεικονίζουν σκηνές ονείρων, όμορφα τοπία της ρώσικης υπαίθρου και ασπρόμαυρες εικόνες από ντοκιμαντέρ ιστορικού περιεχομένου την προπολεμικής, της μεταπολεμικής, αλλά και κατά της διάρκειας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περιόδου.
Όλες αυτές οι σκηνές, μονταρισμένες θα έλεγε κανείς με ανορθόδοξο τρόπο, συνθέτουν το «Zerkalo», μια άκρως αυτοβιογραφική ταινία, που εξωτερικεύει κατά ομολογία του ίδιου του δημιουργού της, Andrei Tarkovsky, τα βιώματα, τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, βασιζόμενος ως επί το πλείστον, στις παιδικές του αναμνήσεις.
Η μετακόμιση της οικογένειάς του από τη Μόσχα στην επαρχία κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι σχέσεις με την μητέρα του η οποία όπως και στην ταινία έτσι και στην πραγματικότητα, εργάστηκε ως διορθωτής κειμένων σε ένα τυπογραφικό πιεστήριο, ο αποστασιοποιημένος πατέρας του, Arseni Tarkovsky (1907-1989), ο οποίος υπήρξε ένας από τους διασημότερους Ρώσους ποιητές του 20ου αιώνα και στην ταινία ακούγεται να απαγγέλλει μερικά από τα ποιήματά του, και κάποιες αναφορές στον χωρισμό με την σύζυγό του, είναι μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αυτοβιογραφικά σημεία του Tarkovsky στην ταινία.


Μέσα από ένα συνονθύλευμα μπερδεμένων αλλά ταυτόχρονα πανέμορφων πλάνων, το επιφανειακό τουλάχιστον θέμα της ταινίας, είναι η ιστορία ενός άνδρα που πάσχει από κάποια ανίατη ασθένεια και λίγο πριν πεθάνει θυμάται το παρελθόν του, φέρνοντας στο μυαλό του όλα τα αγαπημένα του πρόσωπα και γνωρίζοντας πως τους έχει προκαλέσει μεγάλο πόνο, προσπαθεί με έναν προσωπικό μονόλογο να τους ζητήσει συγχώρεση, αλλά δεν ξέρει πως. Ταυτόχρονα μέσα στις μνήμες του έρχονται και τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα της εποχής του όπως μεταξύ άλλων, ο Ισπανικός εμφύλιος, ο πόλεμος και η ατομική βόμβα στην Χιροσίμα.
Στο «The Mirror» όπως είναι ο αγγλικός τίτλος της ταινίας, ο Tarkovsky, ξεφεύγοντας κατά πολύ από τους συμβατικούς τρόπους κινηματογραφικής αφήγησης, και με την χρήση πολύ λιγότερων πλάνων απ’ ότι συνήθως έχουν οι ταινίες αυτής της διάρκειας, κινηματογραφεί ακολουθώντας μια ελεύθερη, ποιητική έκφραση, στην οποία ο χρόνος χάνει την λογική σειρά του και το μοντάζ συγχωνεύει συνεχώς απροκάλυπτα, το παρόν με το παρελθόν και το χθες με το αύριο.
Οι σκηνές των ονείρων και των φαντασιώσεων, ξεπηδούν ξαφνικά από το πουθενά και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις πολλοί θεατές μπορεί εύκολα να μπερδευτούν και να μην καταλάβουν αν αυτό που βλέπουν είναι σκηνή ονείρου ή πραγματικότητας.
Με λίγα λόγια στον «Καθρέφτη», ο Tarkovsky οδηγεί το κοινό του σε ένα ονειρικό ταξίδι στο οποίο τα συναισθήματα που παράγουν οι εικόνες και οι ήχοι, είναι πιο σημαντικά από την κυριολεκτική σημασία τους.


Η βασική πρωταγωνίστρια Margarita Terekhova, η οποία υποδύεται την μάνα του ήρωα όταν αυτός βρισκόταν στην παιδική του ηλικία, ερμηνεύει πολύ καλά τον ρόλο της και η φυσική της ομορφιά δένει με τα εξίσου όμορφα πλάνα της ταινίας, μαγνητίζοντας τον θεατή.
Εκτός από τον πατέρα του σκηνοθέτη, Arseni Tarkovsky, που απαγγέλλει κάποια ποιήματά του κατά την διάρκεια της ταινίας, την εμφάνιση τους κάνουν στην οθόνη σε μικρούς ρόλους, η μητέρα του Maria Ivanova Vishnyakova, η τότε σύζυγός του Larissa Tarkovskaya, η οποία μάλιστα εργάστηκε στην ταινία και ως βοηθός σκηνοθέτη και η κόρη της από άλλο γάμο, Olga Kizilova, η οποία εμφανίζεται ως τη νεαρή κοκκινομάλλα με την οποία ήταν ερωτευμένος ο ήρωας στα εφηβικά του χρόνια.
Ο τίτλος της ταινίας, «Καθρέφτης», είναι σαφέστατα αλληγορικός και μπορεί για τον καθένα να έχει και μια διαφορετική σημασιολογία που να έχει να κάνει με το καθρέφτισμα της ψυχής ή με το βάθος μιας εικόνας που βλέπουμε κοιτώντας έναν καθρέφτη κλπ.
Όπως και να ‘χει, ο κάθε θεατής μπορεί να το εκλάβει όπως εκείνος νομίζει καλύτερα, όπως άλλωστε μπορεί να εκλάβει και τα νοήματα που πηγάζουν μέσα από αυτήν την τόσο δυσνόητη αλλά και ταυτόχρονα πλημμυρισμένη από πανέμορφες εικόνες, ταινία.


Όταν «Ο Καθρέφτης» προβλήθηκε για πρώτη φορά, στις 7 Μαρτίου του 1975, δίχασε το κοινό και τους κριτικούς. Οι περισσότεροι δεν την κατάλαβαν και την χαρακτήρισαν μπερδεμένη, σκοτεινή και ενοχλητική. Μάλιστα, δεν ήταν λίγοι οι θεατές οι οποίοι αποχωρούσαν από την αίθουσα πριν την ολοκλήρωσή της.
Η εξαιρετικά πολύπλοκη δομή της, είχε ως αποτέλεσμα να θεωρηθεί από το Σοβιετικό καθεστώς υπερβολικά διανοουμενίστικη, χωρίς να δοξάζει με κανέναν τρόπο τον Σοβιετικό τρόπο ζωής και να χαρακτηριστεί ως μια ανοησία που σε καμία περίπτωση δεν προήγαγε το πνεύμα. Επιπλέον ο Tarkovsky τέθηκε υπό επιτήρηση, καθώς κατηγορήθηκε ότι ξόδευε άδικα τα χρήματα του Σοβιετικού Κράτους.
Τον Απρίλιο του 1975, η ταινία είχε σχεδόν αποσυρθεί και προβαλλόταν μόνο σε λιγοστούς περιφερειακούς κινηματογράφους της Μόσχας, χωρίς καμία διαφήμιση ή αφίσα. Παρ’ όλα αυτά το κοινό άρχισε να την υποδέχεται θετικά.
Τον Ιούλιο του 1976, ο Tarkovsky και η εταιρία παραγωγής, κατάφεραν και την έβγαλαν εκτός συνόρων και το 1978 ανακηρύσσεται ως ταινία της χρονιάς στην Γαλλία. Μετά από αυτήν την επιτυχία ταξίδεψε και στην Αμερική ενώ τα χρόνια που ακολούθησαν, γνώρισε την παγκόσμια αποδοχή και καταξίωση, λαμβάνοντας την θέση που της ανήκει στο πάνθεον των αριστουργηματικών δημιουργιών της 7ης τέχνης.
Σήμερα, βρίσκεται σε πολλές λίστες που περιέχουν τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, με άξια αναφοράς την λίστα του βρετανικού περιοδικού “Sight & Sound” στην οποία καταλαμβάνει την 9η θέση στο “Directors’ Top 100 Films”.








Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Αφήστε το σχόλιό σας σχετικά με αυτήν την ανάρτηση