Papillon (1973)

Ελληνικός Τίτλος: Ο Πεταλούδας
Κατηγορία: Δράμα, Έγκλημα, Βιογραφική
Σκηνοθεσία: Franklin J. Schaffner
Σενάριο: Henri Charrière (Βιβλίο), Dalton Trumbo, Lorenzo Semple Jr. (Προσαρμογή Σεναρίου)
Πρωταγωνιστούν: Steve McQueen, Dustin Hoffman
Μουσική: Jerry Goldsmith
Φωτογραφία: Fred J. Koenekamp
Μοντάζ: Robert Swink
Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ
Χρώμα: Έγχρωμη
Διάρκεια: 150 min

Γαλλία 1930. Ο Henri Charriere (Steve McQueen), γνωστός ως «Πεταλούδας» λόγω του μεγάλου τατουάζ πεταλούδας που φέρει στο σώμα του, είναι ένας διαρρήκτης χρηματοκιβωτίων, ο οποίος αδίκως καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη στις φυλακές καταναγκαστικών έργων της Γαλλικής Γουιάνας, για την δολοφονία ενός προαγωγού.
Κατά το ταξίδι της μεταφοράς του στην μακρινή Νότια Αμερική, μεταξύ άλλων γνωρίζει τον Louis Dega (Dustin Hoffman), έναν κατάδικο που έχει κατηγορηθεί για πλαστογραφία.
Όταν οι κατάδικοι φτάνουν στον προορισμό τους, ο Dega, που έχει μεγάλη οικονομική ευχέρεια και φοβάται για την ζωή του, προσλαμβάνει τον Henri ως σωματοφύλακά του, με αντάλλαγμα όταν θα έρθει η καλύτερη στιγμή να του προσφέρει όσα χρήματα χρειάζεται προκειμένου να αποδράσει.
Σε μια συμπλοκή με έναν δεσμοφύλακα, ο Henri προστατεύει τον Dega κι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην απομόνωση για δύο ολόκληρα χρόνια. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Dega φροντίζει έτσι ώστε κατά την διάρκεια αυτή ο Henri, να λαμβάνει επιπλέον τροφή. Όταν αυτό ανακαλύπτεται από τους υπεύθυνους, του κόβουν την ήδη πολύ μικρή μερίδα φαγητού στο μισό, με την προσδοκία ότι η πείνα θα τον αναγκάσει να αποκαλύψει το όνομα του ευεργέτη του. Παρά το γεγονός αυτό, αν και αδυνατισμένος και σε σχεδόν παράφρων κατάσταση, ο Henri αρνείται να καταδώσει τον Dega και καταφέρνει να επιβιώσει τρώγοντας έντομα.
Όταν φτάνει η ώρα της απελευθέρωσή του από την απομόνωση, οι δύο άνδρες επανενώνονται και μεταξύ τους αναπτύσσεται μια δυνατή φιλία. Ο Πεταλούδας όμως, είναι αποφασισμένος να δραπετεύσει, κι έτσι με την οικονομική βοήθεια του φίλου του, σχεδιάζει τον τρόπο διαφυγής του...

Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο αυτοβιογραφικό best-seller του κατάδικου Henri Charriere, το οποίο κυκλοφόρησε το 1969 με τον τίτλο “Papillon” (Πεταλούδα) και με βάση τα λεγόμενα του συγγραφέα, είναι η περιγραφή των όσων έζησε για 14 χρόνια (1931-1945) στις φυλακές της Γαλλικής Γουιάνας, όπου είχε εγκλειστεί για έναν φόνο που δεν διέπραξε ποτέ. Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες αποδείξεις ότι αυτό πράγματι αληθεύει και ότι δεν πρόκειται απλώς για μια ιστορία μυθοπλασίας του συγγραφέα, που την εμπνεύστηκε μετά από όσα βίωσε στις φυλακές όπου έκτιε την ποινή του.
Αν και το σενάριο της ταινίας έχει αρκετές διαφορές με την ιστορία του Charriere όπως αυτή περιγράφεται στο βιβλίο του, η κινηματογραφική μεταφορά από τον σκηνοθέτη Franklin J. Schaffner, έχει γίνει με άψογο τρόπο και η αναπαράσταση της εποχής και των χώρων όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, μεταφέρουν στον θεατή όλο το κλίμα και την ατμόσφαιρα που απαιτείται έτσι ώστε να βρεθεί δίπλα στον ήρωα, να συμπάσχει μαζί του και ταυτόχρονα να νιώσει την ακατανίκητη επιθυμία του για ελευθερία, βιώνοντας κι αυτός την φρίκη των φυλακών.
Οι σκηνές στους κλειστούς χώρους της φυλακής αλλά και τα γυρίσματα μέσα στην τροπική ζούγκλα, έχουν γίνει με πολύ ρεαλιστικό τρόπο και σε αυτό βοηθάει στα μέγιστα η γεμάτη διαύγεια φωτογραφία του Fred Koenekamp.
Άξια λόγου είναι και η υπέροχη μουσική επένδυση της ταινίας, από τον εξαίρετο μουσικοσυνθέτη Jerry Goldsmith· μουσική η οποία χάρισε στο «Papillon» μία υποψηφιότητα για τα Βραβεία Όσκαρ του 1974, και σήμερα βρίσκεται σε αρκετές λίστες με τα καλύτερα soundtracks όλων των εποχών.

Πέρα όμως από την συναρπαστική της ιστορία και όλα τα παραπάνω θετικά στοιχεία, η ταινία οφείλει την επιτυχία της κατά κύριο λόγο στις αξεπέραστες ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστών της.
Ο Steve McQueen, ίσως στον καλύτερο ρόλο της μεγάλης και ταυτόχρονα σύντομης σχετικά καριέρας του (απεβίωσε το 1980 σε ηλικία 50 ετών από καρκίνο) δίνει μια ερμηνεία αξέχαστη υποδυόμενος τον Henri “Papillon” Charriere, έναν άνθρωπο που αρνείται πεισματικά να συμβιβαστεί με οτιδήποτε λιγότερο, πέρα από την απόλυτη ελευθερία του. Η εμφανή κατάπτωσή του όταν κλείνεται στην απομόνωση και η αισιοδοξία που γυρίζει αμέσως στο βλέμμα του μόλις ελευθερώνεται από αυτή, είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των μεγάλων υποκριτικών του ικανοτήτων. Η τελική σκηνή κατά την οποία ο ήρωας πηδάει από τον βράχο στην θάλασσα, πραγματοποιήθηκε από τον ίδιο τον ηθοποιό, παρά τις αντιρρήσεις που είχαν οι υπεύθυνοι παραγωγής οι οποίοι επέμεναν να γυρίσει την σκηνή κάποιος εκπαιδευμένος κασκαντέρ. Ο ίδιος ο ηθοποιός σε συνέντευξή του είχε δηλώσει, ότι αυτή η βουτιά ήταν μια από τις πιο συναρπαστικές εμπειρίες της ζωής του.
Επάξια στο πλευρό του στέκεται ο επίσης μεγάλος ηθοποιός Dustin Hoffman, ο οποίος υποδύεται τον πλαστογράφο Louis Dega, ένα “ανθρωπάκι” που η ανάγκη του για επιβίωση τον κάνει προσαρμόζεται εύκολα σε όλες τις καταστάσεις, σε αντίθεση με τον φίλο του, συγκρατούμενό του, Papillon.

Τα γυρίσματα του «Papillon» πραγματοποιήθηκαν σε διάφορα μέρη της Ισπανίας και της Τζαμάικα, ενώ η τελική σκηνή στους βράχους γυρίστηκε στο νησί Maui, στη Χαβάη.
Λόγω των πολλών εξωτερικών γυρισμάτων σε απομακρυσμένες περιοχές, ο προϋπολογισμός της ταινίας έφτασε σε πολύ υψηλά για την εποχή επίπεδα, αγγίζοντας το ποσό των 13 εκατομμυρίων δολαρίων. Οι παραγωγοί της όμως δικαιώθηκαν καθώς οι εισπράξεις της παγκοσμίως ήταν θεαματικές, καταγράφοντας μόνο στο αμερικάνικο box office 53,267,000 δολάρια.
Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 16 Δεκεμβρίου του 1973 και πέρα από την υποψηφιότητα για το Όσκαρ Καλύτερης Μουσικής, βρέθηκε προτεινόμενη και για μία Χρυσή Σφαίρα στην κατηγορία Καλύτερου Α’ Ανδρικού Ρόλου (Steve McQueen).
Σήμερα το «Papillon» θεωρείται μια ταινία διαχρονική, με ιδιαίτερα καλές κριτικές και ως μία από τις κορυφαίες ταινίες που έχουν σαν θέμα φυλακές και απόδραση.