Tôkyô monogatari (1953)

Αγγλικός Τίτλος: Tokyo Story
Ελληνικός Τίτλος: Ταξίδι στο Τόκιο
Κατηγορία: Δράμα
Σκηνοθεσία: Yasujirô Ozu
Σενάριο: Kôgo Noda, Yasujirô Ozu
Πρωταγωνιστούν: Chishu Ryu, Chieko Higashiyama, Setsuko Hara, Haruko Sugimura, Sô Yamamura
Μουσική: Takanobu Saito
Φωτογραφία: Yûharu Atsuta
Μοντάζ: Yoshiyasu Hamamura
Χώρα Παραγωγής: Ιαπωνία
Χρώμα: Ασπρόμαυρη
Διάρκεια: 136 min

Οκτώ χρόνια μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ιαπωνία, το ζεύγος Χιραγιάμας ζει στην επαρχιακή πόλη Ονομίτσι. Οι δυο ηλικιωμένοι μένουν με την μικρότερή τους κόρη που είναι δασκάλα στο τοπικό σχολείο.
Κάποια στιγμή το ζευγάρι αποφασίζει να ταξιδέψει μέχρι το μακρινό Τόκιο προκειμένου να επισκεφτεί τα άλλα δυο παιδιά του που ζουν εκεί. Αν και τα παιδιά αρχικά χαίρονται για την επίσκεψη αυτή, στη συνέχεια αποδεικνύεται ότι είναι πολύ απασχολημένοι και απορροφημένοι στη δική τους ζωή ώστε να ασχοληθούν με τους ηλικιωμένους γονείς τους.
Ο γιος τους Κοΐτσι, που είναι παιδίατρος, τους υπόσχεται να τους πάει να δουν τα αξιοθέατα του Τόκιο, αλλά λίγο πριν την αναχώρησή τους, τον καλούν για ένα επείγον περιστατικό κι έτσι η βόλτα τους ματαιώνεται. Η κόρη τους Σίγκε, υπόσχεται να τους πάει στο θέατρο, αλλά τελικά δεν μπορεί να αφήσει το ινστιτούτο ομορφιάς που διευθύνει. Μόνο η χήρα νύφη τους Νορίκο, σύζυγος του δεύτερού γιου τους που σκοτώθηκε στον πόλεμο, φαίνεται πως χαίρεται αληθινά που τους βλέπει και τους προσφέρει την αγάπη που αναζητούν, παίρνοντας συγχρόνως μια μέρα άδεια από τη δουλειά της, για να τους ξεναγήσει στην πόλη.
Τα δυο τους παιδιά, ο Κοΐτσι και η Σίγκε, προκειμένου να τους ξεφορτωθούν, αποφασίζουν να τους στείλουν σε ένα τουριστικό θέρετρο. Οι δυο ηλικιωμένοι, μην αντέχοντας την φασαρία που επικρατεί εκεί, επιστρέφουν σχεδόν αμέσως στο Τόκιο, αποφασισμένοι να γυρίσουν στο σπίτι τους. Πριν την αναχώρησή τους όμως, η μητέρα περνάει τη νύχτα της με τη Νορίκο, ενώ ο πατέρας βρίσκει κάτι παλιούς του φίλους και μεθάει μαζί τους...

Το «Tokyo Story»είναι μια ταινία που φιγουράρει σχεδόν σε όλες τις λίστες με τις καλύτερες ταινίες από καταβολής κινηματογράφου και μάλιστα, σε πολύ υψηλές θέσεις.
Είναι μια συγκινητική ταινία, ίσως η πιο χαρακτηριστική στο είδος της, που πραγματεύεται με έναν μοναδικό τρόπο τις οικογενειακές σχέσεις, το χάσμα των γενεών, την αναπόφευκτη σύγκρουση ανάμεσα στο παλιό και το καινούριο και την έλλειψη ανθρώπινης επαφής, σε μια κοινωνία που τρέχει στους ρυθμούς του εκσυγχρονισμού, της βιομηχανοποίησης και του καταναλωτισμού.
Όλα αυτά τα σοβαρότατα κοινωνικά θέματα που μπορεί να προϋπήρχαν αλλά έγιναν ακόμη πιο αισθητά, λίγα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο, σε Ανατολή και Δύση, παρουσιάζονται  με έναν υπόκωφο σπαρακτικό τρόπο, μέσα από την πολύ απλή ιστορία του «Tokyo Story».

Η βασική ιδέα του σεναρίου της ταινίας, είναι εμπνευσμένη από ένα αμερικάνικο φιλμ του 1937, το «Make Way for Tomorrow» που ασχολείται όπως και το «Tokyo Story» με τις σχέσεις γονέων-παιδιών.
Ο Ozu, αφηγείται την ιστορία με έναν εξαιρετικά λιτό και ιδιαίτερο τρόπο, περνώντας στον θεατή όλα τα μηνύματά του -τα οποία παραμένουν επίκαιρα μέχρι και σήμερα- με πολύ χαμηλούς τόνους, με παντελής έλλειψη έντονων και μελοδραματικών σκηνών και με διαλόγους απλούς αλλά διεισδυτικούς.
Η κάμερα συνεχώς ακίνητη, στημένη σε χαμηλό ύψος, στο ύψος των ματιών ενός ανθρώπου που κάθεται στο πάτωμα στην παραδοσιακή ιαπωνική στάση. Στην κινηματογραφική γλώσσα η λήψη αυτή ονομάζεται “tatami” και έχει πάρει την ονομασία της από τα παραδοσιακά ιαπωνικά χαλιά, που φέρουν το ίδιο όνομα.
Ιδιαιτερότητα υπάρχει και στο μοντάζ, καθώς οι σκηνές εναλλάσσονται απότομα μεταξύ τους, χωρίς την χρήση “fade in“ ή “fade out“ (η σταδιακή εμφάνιση μιας εικόνας ή το σταδιακό σβήσιμό της) ή άλλης παρόμοια τεχνικής.
Τέλος, η εξαίρετη ασπρόμαυρη φωτογραφία και τα ιδιαιτέρως προσεγμένα σκηνικά, σε κάποιες περιπτώσεις δημιουργούν αριστουργηματικά πλάνα που γίνονται για τον σύγχρονο θεατή η κύρια αιτία, να μην γίνεται η ταινία βαρετή, παρά τον αργό ρυθμό της και την σχετικά μεγάλη της διάρκεια.
Οι περισσότερες σκηνές είναι γυρισμένες σε εσωτερικούς χώρους, ενώ τα λίγα εξωτερικά πλάνα έχουν σαν σκοπό να προσανατολίσουν τον θεατή ως προς τον κινηματογραφικό χώρο που εκτυλίσσεται η όλη ιστορία. Για παράδειγμα τα πλάνα με τα φουγάρα των εργοστασίων δηλώνουν το βιομηχανοποιημένο Τόκιο, ενώ τα πλάνα της θάλασσας το τουριστικό θέρετρο Ατάμι.
Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι των ηλικιωμένων ερμηνεύει έξοχα τους ρόλους του, ενώ οι υπόλοιποι πιο νεανικοί χαρακτήρες, αποδίδουν με πειστικότητα το χάσμα και την διαφορετικότητα των γενεών.

Το «Ταξίδι στο Τόκιο» κυκλοφόρησε στις 3 Νοεμβρίου του 1953 και υπήρξε η πρώτη ταινία του Yasujirô Ozu, που προκάλεσε τη προσοχή των κινηματογραφόφιλων του Δυτικού Κόσμου.
Απέσπασε εξαιρετικές κριτικές και γρήγορα θεωρήθηκε ως μία ταινία-σταθμός, όχι μόνο για τον ιαπωνικό, αλλά γενικότερα για τον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Σήμερα, ο δημιουργός της  ταινίας, Yasujiro Ozu, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους καλύτερους σκηνοθέτες που ανέδειξε ο ιαπωνικός κινηματογράφος μαζί με τους Akira Kurosawa και Kenji Mizoguchi. Μάλιστα έχει χαρακτηριστεί ως ο σημαντικότερος εκφραστής της ιαπωνικής σχολής, μιας και η κινηματογραφική γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι εξόχως λιτή και απέριττη.
Το «Tokyo Story» έδωσε την έμπνευση στον Γερμανό σκηνοθέτη Doris Dörrie, για την δημιουργία της ταινίας «Cherry Blossoms» (Ανθισμένες Κερασιές) το 2008, αποδεικνύοντας έτσι, ότι το θέμα του Ozu, είναι διαχρονικότατο και καταφέρνει να αγγίζει όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτου πολιτισμού και κουλτούρας.